Stanowisko Izby Gospodarczej „Wodociągi Polskie”.
Odnotowywany w ostatnich latach dynamiczny rozwój budowy i rozbudowy sieci kanalizacyjnych oraz oczyszczalni ścieków komunalnych prowadzi do powstawania dużych ilości komunalnych
osadów ściekowych. Zgodnie z danymi publikowanymi przez GUS w roku 2003 wytworzonych zostało w Polsce 447 tys. ton suchej masy komunalnych osadów ściekowych, zaś w roku 2018 ilość ta wynosiła już 583 tys. ton. Zasady przetwarzania i ostatecznego zagospodarowywania komunalnych osadów ściekowych stanowiących odpady reguluje zarówno prawo europejskie, jak i krajowe.
Osad ściekowy jest pozostałością po procesie oczyszczenia ścieków. Osad nie jest ściekiem! Komunalne osady ściekowe zawierają wiele wartościowych substancji odżywczych (między innymi związki azotu i fosforu, jak w nawozach), wysoką kaloryczność (można z nich produkować energię elektryczną i ciepło w procesach np. termicznej utylizacji) oraz związki organiczne umożliwiające jego fermentację w celu produkcji biogazu, a następnie w celu produkcji energii elektrycznej i ciepła.
Osad, mimo, że jest odpadem jest także odnawialnym źródłem energii oraz bezcennym źródłem biogenów. Dlatego normy prawne dopuszczają jego stosowanie w rolnictwie, do uprawy roślin przeznaczonych do produkcji kompostu, do uprawy roślin nieprzeznaczonych do spożycia i do produkcji pasz, do rekultywacji terenów, w tym gruntów na cele rolne, do kompostowania, w leśnictwie itd.
Oczywiście jest to możliwe po spełnieniu bardzo restrykcyjnych warunków. Podstawą jest stabilizacja osadu, czyli pozbawienie go zdolności do zagniwania i eliminacja zagrożenia dla środowiska lub życia i zdrowia ludzi. Osad opuszczający oczyszczalnię ścieków musi być bezpieczny dla środowiska i ludzi.
Odnośnie zagospodarowywania komunalnych osadów ściekowych znajduje zastosowanie hierarchia postępowania z odpadami, którą reguluje art. 17 Ustawy o odpadach. Zgodnie z tym przepisem priorytet powinny mieć działania nakierowane na zapobieganie powstawaniu osadów ściekowych, a w dalszej kolejności ich przygotowywanie do ponownego użycia (np. w rolnictwie), recykling, inne procesy odzysku (np. odzysk energii poprzez fermentację i produkcje energii z biometanu lub poprzez spalanie).
W dużych miastach powstaje bardzo dużo komunalnych osadów ściekowych. Dawniej, jedyną metodą ich zagospodarowania było składowanie na składowisku odpadów, albo przetworzenie w taki sposób, aby mógł być wykorzystany przyrodniczo. Dzięki ostatnim inwestycjom w branży wodno – ściekowej w polskich miastach zaczęły powstawać spalarnie komunalnych osadów ściekowych, które jednak opłacają się tylko tam, gdzie funkcjonują duże oczyszczalnie.
Wykorzystanie spalarni komunalnych osadów ściekowych ułatwia ich zagospodarowanie szczególnie wtedy, gdy osadów jest na tyle dużo, że trudno je transportować lub koszty transportu są znaczne. W mniejszych oczyszczalniach osady muszą być wywożone z oczyszczalni i zagospodarowywane w środowisku.
Należy podkreślić, iż każdy wywóz osadów z oczyszczalni podlega przepisom prawa o odpadach. Jest on rejestrowany i monitorowany przez odpowiednie służby (WIOŚ), - oczyszczalnia jest bowiem traktowana jako producent odpadów. Obowiązki producenta uzależnione są od dalszego sposobu postępowania z osadami. Zgodnie z art. 96 ust. 3 ustawy o odpadach tylko w przypadku stosowania komunalnych osadów ściekowych w rolnictwie czy do uprawy roślin to wytwórca odpowiada za ich stosowanie w środowisku do końca tego procesu oznacza to, że przekazanie osadów innemu podmiotowi nie zwalnia przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego z obowiązku nadzoru nad osadami aż do fizycznego ich unieszkodliwienia.
IGWP wskazuje także, iż sposób aplikacji osadów ściekowych do gleby reguluje wówczas rygorystycznie rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 lutego 2015 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych, które określa możliwe do zastosowania dawki osadów oraz ich parametry jakościowe. Producent osadów ściekowych musi także zapewnić szczegółowe badania jakości tych osadów i gruntów, na których mają być stosowane osady, a badania te muszą być wykonane w akredytowanych laboratoriach badawczych.
Natomiast w przypadku wielu pozostałych możliwych sposobów postępowania z osadami (tj. stosowanie do rekultywacji terenów, przy kompostowaniu, fermentacji do produkcji biogazu, a następnie energii) – obowiązki po stronie producenta są bardziej ograniczone. Zgodnie bowiem z art. 27 ust. 3 ustawy o odpadach w wyniku przekazania osadów z oczyszczalni do kolejnego podmiotu odpowiedzialność za ich prawidłowe zagospodarowanie przechodzi właśnie na ten podmiot, który od momentu przekazania odpowiada za stosowanie komunalnych osadów ściekowych zgodnie z przepisami i w tym zakresie podlega kontroli uprawnionych do tego organów.
Oczywiście przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne przekazując innemu podmiotowi osady musi zadbać z wyjątkową starannością o sprawdzenie wszystkich pozwoleń i koncesji na zagospodarowanie osadów ściekowych, które podmiot ten musi posiadać, w świetle ustawy o odpadach.
IGWP pragnie podkreślić, że problematyka zagospodarowania komunalnych osadów ściekowych jest materią niezwykle złożoną, wymagająca szerokiej wiedzy specjalistycznej, stąd też wszelkie informacje kierowane m.in. do odbiorców usług – mieszkańców winny być w ocenie Izby kompletne, poparte również szeroką argumentacją w zakresie unormowań prawnych oraz dopuszczalnych sposobów i trybów zagospodarowania osadów, wyjaśniające dogłębnie specyfikę i możliwości stosowania komunalnych osadów ściekowych.
Materiał źródłowy:
Izba Gospodarcza „Wodociągi Polskie”
www.igwp.org.pl